قطر از آشتی با ایران و عصبانی کردن آمریکا و عربستان لذت می برد

 اخبار سیاست خارجی  – اندیشکده «واشنگتن»:
قطر از آشتی با ایران و عصبانی کردن آمریکا و عربستان لذت می برد/اعضای شورای همکاری در مورد ایران از رویکرد فنلاند در مقابل شوروی درس بگیرند

علی‌رغم شکوفایی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج[فارس] ـ عربستان سعودی، کویت، بحرین، قطر، امارات متحده عربی و عمان ـ اما نمی‌توانم به یاد بیاورم که هیچ‌وقت چنددستگی میان اعضای این شورا تا این حد آشکار بوده باشد، چشم اندازهای مصالحه تا این حد تیره بوده باشد، و پیامدهای چنین مسئله‌ای برای منطقه خاورمیانه و شاید بقیه دنیا تا این حد بد بوده باشد.

به گزارش تیک ، در ادامه به روابط فعلی میان آمریکا و برخی از اعضای شورای همکاری خلیج فارس می پردازیم:

عربستان سعودی: ریاض و واشینگتن بر سر چالش‌های پیش روی منطقه با هم اختلاف نظر دارند. ریاض بر خطرات یک ایران بالقوه هسته‌ای تاکید می‌کند و از دیپلماسی فعلی ناراضی است. ریاض همچنین از حکومت نظامیان در قاهره پشتیبانی می‌کند. ملاقات میان رئیس جمهور اوباما و عبدالله پادشاه عربستان که ماه گذشته در خارج از ریاض صورت گرفت به نظر نتیجه‌بخش نبوده است. مهم‌تر از این، حکومت سلطنتی عربستان با بحران جانشینی روبروست و این بحران ممکن است به یک عداوت خانوادگی منجر گردد.

عبدالله پادشاه عربستان ۹۱ ساله است و ولیعهد وی شاهزاده سلمان که برادر ناتنی وی است ۷۸ سال سن دارد. هیچ‌کدام از این دو از سلامت جسمانی خوبی برخوردار نیستند. هفته گذشته پادشاه عبدالله نتوانست با پادشاه اسپانیا که از عربستان دیدن می‌کرد ملاقات علنی داشته باشد. در رابطه با توانایی‌های ذهنی سلمان نیز نگرانی‌هایی وجود دارد.

رقابت از طرف فرزندان و برادرزادگان و خواهرزادگان مذکر این دو مرد جهت جانشینی آن‌ها احتمالاً رقابت شدیدی خواهد بود. بسیاری از این افراد بیش از آنکه قابل و توانا باشند از امتیازات طبقاتی برخوردارند. ثبات در عربستان از طریق اتخاذ رویکردهای محافظه‌کارانه و توزیع گشاده دستانه یارانه‌ها و مشاغل دولتی حفظ می‌گردد. اگر قیمت نفت سقوط کند توانایی حکومت در زمینه اعطای این کمک‌ها و اعانه‌ها کاهش می‌یابد.

شک و تردیدها در رابطه با آینده شامل سقوط صادرات نفت نیز می‌شود، زیرا مصرف انرژی در داخل رو به افزایش است. مردم عربستان به قیمت‌های یارانه‌ای بنزین و برق عادت کرده‌اند. تلاش جهت تغییر این عادت چالش‌برانگیز خواهد بود.

کویت: واشینگتن از دست کویت عصبانی است، زیرا کویت قوانینی را وضع کرده است که بر اساس آن‌ها ارسال مبالغ جمع آوری شده در این کشور و دیگر نقاط خلیج [فارس] برای گروه‌های جهادی که در سوریه بر علیه حکومت بشار اسد می‌جنگند امکان پذیر می‌شود. نزاع‌های خانوادگی در درون خانواده حاکم به صورت علنی اتفاق می‌افتد و این امر اقتدار شیخ صباح الاحمد الصباح حاکم کویت را به چالش می‌کشد.

وی ۸۴ سن است و در زمینه حکومت و خدمات حکومتی یک عمر تجربه دارد، اما در حال حاضر از وضعیت سلامت خوبی برخوردار نیست.صلاحیت و اقتدار خانواده الصباح توسط جایگاه بالای دیگر خانواده‌های شاخص و همچنین نظام سیاسی کشور که به سمت سرشاخ شدن‌های درونی متمایل است محدود گردیده است. کویت زمانی مدرن‌ترین امیرنشین منطقه خلیج [فارس] بود اما اکنون قطر و امارات گوی سبقت را از این کشور ربوده‌اند. این امر می‌تواند تا حدودی به خاطر این باشد که کویت هیچ‌وقت واقعاً از شوک تهاجم صدام حسین به این کشور در سال ۱۹۹۰ بیرون نیامد.

این نگرانی هم وجود دارد که دفعه بعد [که حادثه مشابهی رخ دهد] نیروهای آمریکایی به سرعت به نجات کویت نخواهند آمد. هنگامی که صباح بازنشسته شده یا بمیرد خانواده حاکم جانشین‌های احتمالی را معرفی خواهد کرد اما گزینه نهایی پس از توافق با مجلس ملی کویت انتخاب می‌شود.

بحرین: واشینگتن و منامه بر سر بحران سیاسی‌ای که پس از سرکوب تظاهرات مخالفان عمدتاً شیعه توسط نیروهای حکومت بحرین و استعفای اعضای شیعه مجلس ملی اتفاق افتاد اختلاف نظر دارند. در عین حال، ارتش آمریکا مدیون بحرین است، زیرا این کشور تجهیزات بندرگاهی در اختیار نیروی دریایی آمریکا قرار می‌دهد و میزبان مقر ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکاست. ظاهراً بحث و جدل‌هایی در میان خانواده سلطنتی انجام گرفته‌اند مبنی بر اینکه آیا باید سازش صورت گیرد یا نه. میانجی اصلی در این زمینه سلمان ولیعهد بحرین است، اما تندروها از جمله وزیر دربار و فرمانده نیروی دفاعی بحرین که جمعاً با عنوان خوالید شناخته می‌شوند مخالف وی هستند. برخی اعضای خانواده سلطنتی از فشارهای آمریکا عصبانی هستند و ظاهراً مایلند ارائه خدمات و امکانات به ارتش آمریکا را متوقف سازند. حمد بن عیسی آل‌خلیفه پادشاه این کشور اما در میانه این دو جناح قرار دارد.

اگر اصلاحات سیاسی صورت نپذیرند پیامدهای محتمل‌تر خشونت بیشتر و دخالت مجدد نیروهای امنیتی عربستان را شامل خواهند شد. آل سعود نگران این است که خشونت‌های بحرین به عربستان نیز سرایت کنند و اینکه اصلاحات سیاسی در بحرین باعث این شود که شیعیان عربستان نیز خواهان اصلاحات مشابهی از طرف حکومت عربستان شوند. این احتمال بیرونی نیز مطرح است که عربستان به دنبال ایجاد یک اتحاد سیاسی با بحرین است.

قطر: رابطه میان دوحه و واشینگتن رابطه‌ای نزدیک اما تنش‌زا است. قطر ظاهراً از عصبانی کردن آمریکا، تحریک عربستان سعودی و اتخاذ رویکرد آشتی‌جویانه نسبت به ایران لذت می‌برد. لقب «کودک سرکش» شورای همکاری خلیج [فارس] که در دوران حکومت شیخ حمد (که در ژوئیه ۲۰۱۳ از قدرت کناره گیری کرد) به قطر داده شد برچسب حتی دقیق‌تری برای فرزند و جانشین وی شیخ تمیم بن حمد آل‌ثانی است که تنها ۳۳ سال سن دارد. در سطح منطقه‌ای یک سؤال جالب می‌تواند این باشد که عربستان تا کی با این وضعیت کنار خواهد آمد؟ خاندان آل‌ثانی خاندان بزرگی است اما بسیاری از اعضای آن از قدرت سیاسی کنار گذاشته شده‌اند. ریاض در گذشته دردسرساز شده است و در آینده نیز می‌تواند باز هم دردسرساز شود.

امارات متحده عربی: شیخ خلیفه بن زاید آل‌نهیان حاکم امارات حال و روز خوشی ندارد و زمام قدرت را به ولیعهد و برادر ناتنی خویش شیخ محمد بن زاید داده است که طرفدار آمریکاست اما همچون بسیاری از رهبران در منطقه خلیج [فارس] عمیقاً نسبت به دولت اوباما دچار شک و تردید است. محمد بن زاید نسل جدیدی از رهبران منطقه خلیج [فارس] را نمایندگی می‌کند. وی ظاهراً از گسترش نفوذ ایران واهمه دارد اما به خوبی می‌داند که بزرگ‌ترین خطری که وی را تهدید می‌کند رویارویی نظامی با ایران است، رخدادی که تکاپوی تجاری ابوظبی و دوبی را از بین خواهد برد.

عمان: سلطان قابوس معمولاً از حضور در نشست‌های شورای همکاری خلیج [فارس] اجتناب می‌ورزد و می‌تواند مواضعی اتخاذ کند که برای آمریکا دردسرساز هستند ـ البته وی با تسهیل گفتگوهای محرمانه میان آمریکا و ایران قبل از آغاز فعالیت‌های دیپلماتیک بر سر برنامه اتمی تهران برای واشینگتن مفید و موثر واقع شد. عمان اگرچه به اندازه دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] ثروتمند نیست اما موقعیت راهبردی آن در قسمت جنوبی تنگه هرمز باعث شده است تا نقشی حیاتی در زمینه جریان انرژی از خلیج [فارس] ایفا کند، حتی با اینکه آمریکا از لحاظ انرژی کاملاً مستقل است.

اگرچه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] به آمریکا وابسته بوده و همچنان وابسته هستند اما بعید است که این کشورها فکر کنند می‌توانند بیش از این، و مطمئناً نه برای همیشه، به واشینگتن تکیه کنند.

توسعه اتحاد میان این کشورها یک راه معقول و منطقی است. در آن صورت چشم‌انداز قطع مناسبات ناخوشایند با ایران باقی می‌ماند. کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] یک موضع ناگزیر بی‌طرفانه اتخاذ خواهند کرد، یعنی همان موضعی که فنلاند پس از جنگ جهانی دوم به عنوان همسایه شوروی در قبال آن کشور اتخاذ کرد این گزینه تاکنون بجز از طرف عمان و شاید قطر از طرف دیگر اعضا رد شده است. اما چنین چیزی نگرانی‌هایی را در رابطه با آینده به وجود می‌آورد.
اخبار سیاست خارجی –  تیک